Wykonawca testamentu to osoba wyznaczona przez testatora (autora testamentu) w testamencie, której zadaniem jest wykonanie zawartych w testamencie rozrządzeń testatora.
Jeśli spadkodawca niepokoi się o wykonanie swojego testamentu i losy majątku, który po sobie pozostawia, a zwłaszcza, gdy:
• spadkodawca chce uwolnić spadkobierców od obowiązków związanych z zarządem spadkiem (np. gdy mieszkają na stałe poza granicami Polski),
• spadkodawca obawia się sporów pomiędzy spadkobiercami lub braku współpracy,
• dziedziczy małoletni, a spadkobierca woli by zarządem spadkiem zajęła się osoba inna niż pozostały przy życiu rodzic dziecka,
• testament zawiera zapisy, polecenia, zapisy windykacyjne i spadkodawca obawia się czy spadkobiercy poradzą sobie z organizacją ich wykonania,
• gdy majątek spadkowy składa się z wielu elementów i wymaga wielu działań (w szczególności związanych ze spłatą zobowiązań zaciągniętych przez spadkodawcę, zakończeniem umów np. leasingowych, spłatą kredytów i innych).
Przedłużający się po śmierci spadkodawcy stan przejściowy, w którym – wskutek konfliktu lub braku decyzji – spadek pozostaje nieobjęty, może skutkować stratami w majątku.
• zarządem spadkiem, jego zorganizowaną częścią (np. przedsiębiorstwem, gospodarstwem rolnym) lub oznaczonymi składnikami spadku (np. nieruchomościami), w tym zabezpieczeniem składników spadku, podpisywaniem i rozwiązywaniem umów dotyczących składników majątku spadkowego – do czasu dokonania działu spadku,
• spłaceniem długów spadkowych, wykonaniem poleceń i zapisów zwykłych zawartych w testamencie,
• występowaniem przed sądem w sprawach związanych ze spadkiem lub jego składnikami, takich np. jak złożenie wniosku o zabezpieczenie spadku, czy wniosku o spis inwentarza, o stwierdzenie nabycia spadku,
• występowaniem przez urzędami w sprawach związanych z uzyskaniem dokumentów niezbędnych do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia lub do stwierdzenia nabycia spadku przez spadkobierców,
• pozywaniem o prawa należące do spadku, np. o spłatę pożyczki udzielonej przez spadkodawcę, o zwrot rzeczy użyczonych przez spadkodawcę,
• prowadzaniem spraw związanych z długami spadkowymi (może być pozywany) np. o spłatę kredytu, który zaciągnął spadkodawca, o zwrot przedmiotu umowy leasingowej podpisanej przez spadkodawcę,
• wydaniem przedmiotów zapisów i zapisów windykacyjnych,
• wydaniem majątku spadkowego spadkobiercom zgodnie z wolą spadkodawcy i przepisami prawa,
• wydaniem wszystkiego co wykonawca testamentu uzyskał przy wykonywaniu swoich funkcji,
• sporządzeniem sprawozdania z zarządu majątkiem spadkowym.
Wykonawcę testamentu spadkodawca wybiera sam i wskazuje go w testamencie, wyboru tej osoby spadkodawca nie może natomiast polecić spadkobiercom, ani pozostawić sądowi.
Przepisy kodeksu cywilnego dają spadkodawcy dużą swobodę w wyborze osoby, którą zamierza powołać na wykonawcę testamentu, z zastrzeżeniem, że osoba ta musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, a więc musi być pełnoletnia i nie może być całkowicie lub choćby częściowo ubezwłasnowolniona przez sąd.
Wykonawcą testamentu może zostać zarówno spadkobierca lub jeden ze spadkobierców, jak i osoba spoza tego kręgu. Ważne jest, aby była to osoba znana spadkodawcy, uważana przez niego za godną zaufania, staranną i uczciwą. Spadkodawca nie ma obowiązku uzyskania zgody tej osoby na jej powołanie, ani nawet obowiązku poinformowania jej o powołaniu, powinien jednak zapewnić możliwość jej zawiadomienia o spoczywających na niej obowiązkach, na przykład poprzez wskazanie w testamencie jej adresu zamieszkania.
Jeśli spadkodawca nie ma pewności, czy wskazana przez niego osoba będzie w stanie wypełnić nałożone na nią obowiązki, może wskazać dodatkowo inną osobę, jako wykonawcę zastępczego, na wypadek, gdyby wykonawca testamentu powołany w pierwszej kolejności nie mógł lub nie chciał wypełnić swoich obowiązków.
Możliwe jest również powołanie na wykonawców testamentu jednocześnie kilku osób.
W takiej sytuacji spadkodawca powinien zdecydować w testamencie czy mają oni działać łącznie, samodzielnie, spadkodawca może też wskazać odrębne obowiązki i zakres działania dla każdego z wykonawców.
Wykonawca testamentu, który chce przyjąć nałożone na niego obowiązki, nie musi w żaden wyraźny sposób wyrażać woli ich przyjęcia, powinien jednak zadbać o to, aby uzyskać odpowiedni dokument zaświadczający jego rolę. Tym dokumentem jest zaświadczenie wydawane przez notariusza lub przez sąd, zawierające w swej treści dokładne dane osobowe i adresowe wykonawcy testamentu oraz jego prawa i obowiązki, jeżeli zostały one określone przez spadkodawcę, a także stwierdzenie, że osoba ta jest wykonawcą konkretnego testamentu. Wykonawca testamentu działa we własnym imieniu ale nie we własnym interesie, nie jest niczyim przedstawicielem.
W przypadku, gdy osoba powołana na wykonawcę testamentu odmawia przyjęcia tego obowiązku, powinna w sposób wyraźny zakomunikować swoją wolę poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia przed sądem lub notariuszem, przy czym osoba ta nie ma obowiązku wskazywać żadnych konkretnych przyczyn odmowy.
Wykonawca testamentu, który przyjął swoje obowiązki może zażądać wynagrodzenia za czynności, które wykonuje, przy czym wysokość wynagrodzenia powinna odpowiadać wartości wykonanej pracy.
Wynagrodzenie może być również oznaczone przez spadkodawcę w testamencie i wyrażone oznaczoną kwotą pieniędzy, lub kwotą z uwzględnieniem waloryzacji, albo oznaczone poprzez wskazanie miernika przyjętego do jego obliczenia np. w postaci części lub wielokrotności przeciętnego wynagrodzenia za pracę.
Wynagrodzenie może mieć postać przedmiotu majątkowego należącego do spadku, który wykonawca testamentu powinien otrzymać w drodze zapisu zwykłego. Wykonawcy testamentu należy się również zwrot kwot odpowiadających wydatkom poczynionym przez niego z własnych środków finansowych, w związku z załatwianiem spraw dotyczących majątku spadkowego wraz z odsetkami ustawowymi. Wynagrodzenie staje się jednym z długów spadkowych, które spadkobiercy mają obowiązek spłacić.
Notariusz zapyta o imiona, nazwisko i nr Pesel wykonawcy testamentu – dane pozwalające go zidentyfikować, dodatkowo może chcieć wpisać dane miejsca zamieszkania wykonawcy testamentu. Dodatkowo można w testamencie określić szczegółowo uprawnienia i obowiązki wykonawcy testamentu oraz sposób ich wykonywania.
Taksa notarialna nie przewiduje dodatkowego wynagrodzenia dla notariusza za powołanie w testamencie wykonawcy testamentu.
Za wydanie zaświadczenia potwierdzającego status wykonawcy testamentu danego testatora notariusz pobiera wynagrodzenie w kwocie 30 zł.
