Zwolnienie od podatku darowizn dokonanych przez małżonków – kilka mniej oczywistych przypadków zwolnienia potwierdzonych w interpretacjach podatkowych.


Zwolnienie od podatku darowizn dokonanych przez małżonków - kilka mniej oczywistych przypadków zwolnienia potwierdzonych w interpretacjach podatkowych.

Czy darowizna nieruchomości dokonanej przez małżonków dla osoby z rodziny drugiego małżonka (np. szwagra czy bratowej) może być zwolniona z podatku?

Z interpretacji organów podatkowych wynika, że może być zwolniona, ale w takim przypadku małżonek darczyńcy nie może osobiście darować nieruchomości, a jedynie powinien wyrazić na taką darowiznę zgodę. Przedstawię to na przykładach, opartych na indywidualnych interpretacjach organów podatkowych.

Od 1 stycznia 2007 roku, na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn (dalej „upsid”), zwolnione jest z podatku od spadków i darowizn nabycie nieruchomości w drodze darowizny od małżonka, zstępnych (np. dzieci), wstępnych (np. wnuków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli w chwili nabycia nabywca (obdarowany) posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium takiego państwa (wymóg z art. 4 ust. 4 ustawy). Zwolnienie powyższe, z uwagi iż darowizna nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego zwolnione jest z wszelkich dodatkowych warunków i nie jest uzależnione np. od wartości nieruchomości.

No dobrze, ale co w przypadku gdy np.

– córka wraz ze swoim mężem chciałby darować, z ich majątku wspólnego, nieruchomość jednemu z ich rodziców?, -albo

– siostra wraz z mężem chciałaby darować, z ich majątku wspólnego, nieruchomość swojemu rodzeństwu?

Skoro teść i teściowa oraz małżonek rodzeństwa nie jest osobą wymienioną w art. 4a upsid jako uprawnioną do zwolnienia, wówczas zwolnienie z art. 4a upsid nie miałoby zastosowania? Czy wówczas mogą całkowicie bez podatku otrzymać darowiznę?

Przepis art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że w przypadku gdy obdarowany nie spełnia przesłanek do zwolnienia (np. treść), wówczas taka darowizna może podlegać zwolnieniu na podstawie art. 16 upsid (tzw. ulga mieszkaniowa), a to zwolnienie wymaga spełnienia szeregu dodatkowych formalności, tj.:    

Art.  16.  [Ulga mieszkaniowa]

1. W przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie:

1) w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej,

2) w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do II grupy podatkowej,

3) w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza

– nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału.

2. Ulga, o której mowa w ust. 1, przysługuje osobom, które łącznie spełniają następujące warunki:

1) spełniają wymogi określone w art. 4 ust. 4;

2) nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nimi przeniosą własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;

3) nie przysługuje im spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekażą je zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;

4) nie są najemcami lokalu lub budynku lub będąc nimi rozwiążą umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;

5) będą zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokonają jego zbycia przez okres 5 lat:

a) od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego – jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,

b) od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku – jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

3. Jeżeli nabyty budynek lub lokal jest zajęty przez osoby trzecie, spełnienie warunków określonych w ust. 2 pkt 2-5 może nastąpić w okresie 5 lat od dnia nabycia; w tym wypadku zawiesza się odpowiednio bieg terminu przedawnienia do dokonania wymiaru podatku.

4. Za powierzchnię użytkową budynku (lokalu) w rozumieniu ustawy uważa się powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian pomieszczeń na wszystkich kondygnacjach (podziemnych i naziemnych, z wyjątkiem powierzchni piwnic i klatek schodowych oraz szybów dźwigów).

5. Powierzchnie pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50%, a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m – powierzchnię tę pomija się.

6. (uchylony).

7. Nie stanowi podstawy do wygaśnięcia decyzji lub ustalenia zobowiązania podatkowego:

1) zbycie udziału w budynku lub lokalu mieszkalnym stanowiącym odrębną nieruchomość, albo spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego na rzecz innego ze spadkobierców lub obdarowanych, albo

2) zbycie budynku lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość (udziału w budynku lub lokalu), albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), jeżeli było ono uzasadnione koniecznością zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, a przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży na nabycie innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu) albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), albo budowę innego budynku lub lokalu nastąpiło w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia i łączny okres zamieszkiwania w zbytym i nabytym albo wybudowanym budynku lub lokalu, potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały, wynosi 5 lat.

7. Warunek określony w ust. 2 pkt 5 lit. b uważa się za spełniony również wtedy, gdy budynek lub lokal mieszkalny (udział w budynku lub lokalu) albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego (udział w takim prawie) został zbyty przed rozpoczęciem zamieszkiwania, ze względu na konieczność zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, a przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży na nabycie innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu), albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), albo budowę innego budynku lub lokalu nastąpiło w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia.

Do I grupy podatkowej, zgodnie z art. 4 ust. 3 pkt 1 upsid zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

O ile więc w przypadku np. nabycia darowizny przez małżonka rodzica (macochę czy ojczyma) którzy są w I grupie podatkowej można jeszcze skorzystać z ulgi mieszkaniowej po spełnieniu powyższych wymogów, o tyle np. małżonek rodzeństwa z takiej ulgi przy darowiźnie skorzystać nie może, gdyż zaliczany jest do drugiej grupy podatkowej.

Jak temu zaradzić? Organy podatkowe w licznych interpretacjach wskazują, że wystarczające do zwolnienia z art. 4a upsid będzie, iż po stronie darczyńcy do aktu notarialnego stanie tylko jeden z małżonków, który jest „w linii uprawnionej do zwolnienia”, zaś drugi (który jest nie jest osobą wymienią jako uprawniona do zwolnienia w art. 4a upsid) wyrazi zgodę na dokonanie takiej darowizny z majątku wspólnego. Zgodnie z treścią art. 37 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;

2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;

3) (pominięto)

4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

W nauce prawa przyjmuje się, że małżonek, który wyraża zgodę na nabycie lub zbycie nieruchomości na podstawie art. 37 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie jest stroną umowy dokonywanej na podstawie tej zgody. Ma to konsekwencje nie tylko na gruncie prawa cywilnego, ale również prawa podatkowego, gdyż nie jest on wówczas uważany np. za darczyńcę.

Uwaga! Zgoda na podstawie art. 37 krio nie jest tym samym co pełnomocnictwo do dokonania czynności. W przypadku pełnomocnictwa od małżonka nie objętego zwolnieniem z podatku, taki małżonek będzie stroną umowy darowizny i darowizna taka nie będzie korzystała ze zwolnienia w części dokonanej przez małżonka nie objętego zwolnieniem z podatku, chyba że można skorzystać ze zwolnienia na podstawie ww. art.  16 upsid, o ile obdarowany spełni wszystkie opisane tam warunki do zwolnienia?.

Jak widzą to organy podatkowe, spójrzmy na przykłady (kliknij i rozwiń):

1. Darowizna nieruchomości otrzymana od szwagra i siostry bez podatku.

Siostra przyszłego obdarowanego i jej mąż posiadają w majątku wspólnym lokal mieszkalny. W przyszłości siostra chciałaby darować swojemu bratu ten lokal. Darowizna pomiędzy rodzeństwem jest zwolniona z podatku na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, ale darowizna od szwagra już nie. Gdyby do aktu notarialnego jako darczyńcy przystąpili z jednej strony siostra obdarowanego i jej mąż, a z drugiej strony obdarowany, taka darowizna w części dokonanej przez szwagra byłaby opodatkowana. Jeżeli jednak szwagier „jedynie” wyrazi zgodę na taką darowiznę na podstawie art. 37 § 1 pkt 4 krio, wówczas szwagier nie będzie uznawany za darczyńcę i darowizna w całości będzie zwolniona z podatku.

Podobnie również w interpretacjach podatkowych, dla przykładu: z dnia 19 września 2022 r, znak 0111-KDIB2-2.4015.111.2022.1.MM, z dnia 27 lipca 2022 roku, znak 0111-KDIB2-2.4015.76.2022.1.MM, z dnia 20 maja 2022 r., znak 0111-KDIB2-2.4015.44.2022.1.MM, z dnia 16 lipca 2024 r., znak 0111-KDIB2-3.4015.123.2024.1.ASZ, z dnia 09 kwietnia 2024 r, znak 0111-KDIB2-2.4015.58.2024.1.PB, z dnia 28 stycznia 2024 roku, znak 0111-KDIB2-2.4015.6.2022.1.PB, z dnia 17 listopada 2022 r. 0111-KDIB2-2.4015.130.2022.1.PB (tu dodatkowa możliwość – zgoda zostanie wyrażona już po zawarciu aktu notarialnego).

2. Darowizna pieniędzy otrzymana od szwagra i siostry bez podatku.

Podobnie jak w przypadku z pkt 1 będzie w przypadku darowizny pieniędzy (gdy środki pieniężne są objęte wspólnością małżeńską, a darowizna nastąpi z majątku wspólnego małżonków), przy czym trzeba pamiętać, że przy darowiźnie pieniędzy, dla zwolnienia z podatku wymagane jest jeszcze, spełnienie dodatkowych warunków, gdyż taką darowiznę, zgodnie z ustawą, należy udokumentować dowodem przekazania na rachunek płatniczy darczyńcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Podobnie uznał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z dnia 24 kwietnia 2024 znak 0111-KDIB2-2.4015.63.2024.1.PB, pismo z dnia 04 lipca 2023 roku, znak 0111-KDIB2-2.4015.71.2023.1.DR, pismo z dnia 17 października 2023 roku, znak 0111-KDIB2-2.4015.131.2023.1.PB, pismo z dnia 09 listopada 2022 roku, znak 0111-KDIB2-2.4015.125.2022.1.MM.

3. Darowizna nieruchomości otrzymana od matki i ojczyma bez podatku.

W przypadku otrzymanej od matki i ojczyma darowizny nieruchomości wchodzącej w skład ich majątku wspólnego, wolna od podatku na podstawie art. 4a upsid będzie tylko darowizna w części otrzymanej do matki, zaś w części otrzymanej od jej męża (ojczyma obdarowanego) można skorzystać ze zwolnienia na podstawie ww. art. 16 upsid, o ile obdarowany spełni wszystkie opisane tam warunki do zwolnienia. Taka darowizna może jednak być w całości zwolniona z podatku, jeżeli do umowy darowizny pod stronie darczyńcy przystąpi tylko matka obdarowanego, zaś jej mąż (ojczym obdarowanego) wyrazi na taką darowiznę zgodę na podstawie art. 37 par. 1 pkt 4 krio. Podobnie będzie za darowizną pieniędzy, o ile oczywiście zostaną spełnione dodatkowe wymogi, o których pisałem w pkt 2 powyżej.

Podobnie uznał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z dnia 05 czerwca 2024 znak 0111-KDIB2-3.4015.93.2024.1.AG.

4. Darowizna nieruchomości otrzyma przez rodziców jednego z małżonków z majątku wspólnego dziecka i jego małżonka (zięcia/synowej) bez podatku.

W tym przypadku, zgodnie z art. 4a upsid ze zwolnienia korzysta jedynie darowizna w części otrzymanej od córki, zaś w części otrzymanej od zięcia, co najwyżej można skorzystać ze zwolnienia z art. 16 upsid. Podobnie jak w poprzednich przykładach, jeżeli stroną aktu notarialnego obejmującego darowiznę będzie po stronie darczyńców tylko córka obdarowanych, a zięć „jedynie” wyrazi zgodę na taką darowiznę na podstawie art. 37 par. 1 pkt 4 krio, darowizna będzie w całości zwolniona z podatku.

Podobnie uznał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z dnia 12 maja 2023 roku 0111-KDIB2-2.4015.72.2023.1.DR, z dnia 19 czerwca 2023 roku, znak 0111-KDIB2-3.4015.71.2023.2.BD, z dnia 17 maja 2023 roku, znak 0111-KDIB2-3.4015.60.2024.1.BD, z dnia 17 listopada 2022 roku, znak 0111-KDIB2-3.4015.153.2022.1.JS, z dnia 19 marca 2024 roku, znak 0111-KDIB2-3.4015.19.2024.2.BZ, z dnia 14 grudnia 2021 roku 0111-KDIB2-2.4015.148.2021.1.PB, z dnia 15 czerwca 2021 roku, znak 0111-KDIB2-3.4015.90.2021.1.JKA, z dnia 09 listopada 2017 roku, znak 0111-KDIB4.4015.158.2017.2.PB.

5. Ustanowienie służebności osobistej na nieruchomości będącej majątkiem wspólnym córki i jej męża na rzecz rodzica tylko jednego z małżonków - bez podatku.

Konstrukcję zgody małżonka z art. 37 krio (art. 37 par. 1 pkt 1 krio) można również wykorzystać dla uniknięcia podatku od spadków i darowizn od służebności osobistej mieszkania ustanowionej na rzecz teścia.

Podobne stanowisko wyrażały organy skarbowe np. w interpretacjach: z dnia 1 czerwca 2023 r., znak 0111-KDIB2-2.4015.49.2023.2.PB, z dnia 05 kwietnia 2024 r., znak 0111-KDIB2-3.4015.93.2024.1.AG, z dnia 21 grudnia 2023 r., z dnia 22 maja 2024 r., znak 0111-KDIB2-3.4015.61.2024.1.ASZ, z dnia 09 listopada 2022 r. znak 0111-KDIB2-2.4015.120.2022.1.DR, z dnia 08 kwietnia 2024 r., znak 0111-KDIB2-2.4015.24.2024.1.MM.

6. Kiedy jeszcze można wykorzystać zgodę małżonka z art. 37 krio?

Instytucję zgody z art. 37 krio można wykorzystać również w przypadku:
1) darowizny przekazanej przez dziadków jednego z małżonków do majątku wspólnego wnuczka/wnuczki i jej małżonka np. pismo Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 21 września 2021 r., znak 0111-KDIB2-3.4015.161.2021.1.JKA,
2) w umowach pomiędzy małżonkami – np gdy małżonek przekazuje nieruchomość z jego majątku osobistego do majątku wspólnego jego i jego małżonka i odwrotnie, gdy nieruchomość małżonkowie z majątku wspólnego przekazują do majątku osobistego jednego z nich

Czy interpretacje podatkowe wydane w indywidualnych sprawach chronią każdego tzn czy każdy może się na nie powołać? Otóż nie. Stosownie do art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, na wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). Zatem, tylko wnioskodawca może czerpać z wydanej interpretacji ochronę prawną.

Pomimo tego, że tych korzystnych interpretacji indywidualnych jest wiele, trzeba mieć na uwadze, że możliwość  powołania się na utrwaloną praktykę interpretacyjną, o której mowa w art. 14n § 5 Ordynacji podatkowej jest ograniczona przepisami.

Wszystkie opisane oraz powołane wyżej interpretacje mogą Państwo znaleźć na stronie Ministerstwa Finansów, pod linkiem: https://eureka.mf.gov.pl/. 

Dziękujemy za zapoznanie się z powyższymi informacjami. W razie dodatkowych pytań prosimy o kontakt z Kancelarią: telefoniczny (22 627-53-40) lub za pośrednictwem adresu email: kancelaria@poznanska23.pl

Zachęcamy Państwa również do polubienia profilu Kancelarii na