Umowa majątkowa ustanawiająca rozdzielność

Wspólność majątkowa powstaje automatycznie z chwilą zawarcia małżeństwa. Dla wielu par to naturalne rozwiązanie, ale nie zawsze najlepsze – szczególnie gdy jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, para planuje rozstanie lub chce chronić siebie nawzajem przed ewentualnymi zobowiązaniami. Umowa majątkowa małżeńska ustanawiająca rozdzielność majątkową to legalne i przejrzyste narzędzie, które pozwala każdemu z małżonków zarządzać własnym majątkiem i samodzielnie ponosić odpowiedzialność finansową. W tym artykule wyjaśniamy, kiedy i dlaczego warto ją zawrzeć, jak wpływa na codzienne życie, kredyty, dzieci, podatki – i co warto przygotować przed wizytą u notariusza.

Kiedy powstaje wspólność majątkowa i co ona oznacza?

Zgodnie z polskim kodeksem rodzinnym i opiekuńczym – z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstaje między małżonkami wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) i tworzą się trzy masy majątkowe: majątek wspólny (obejmujący przedmioty nabyte przez małżonków [lub jednego z nich] w czasie trwania wspólności ustawowej) oraz majątki osobiste żony i męża (obejmujące np.: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej i nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, przedmioty  majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, a także uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, prawa autorskie i pokrewne).

Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową, lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).

Spośród ww. umów majątkowych najczęściej zawierana jest umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową.

Kiedy może być ustanowiona rozdzielność?

Rozdzielność można ustanowić w dowolnym momencie przed zawarciem związku małżeńskiego i w trakcie jego trwania.

W jakich najczęściej okolicznościach ustanawiana jest rozdzielność?

• Gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą bądź uczestniczy w przedsięwzięciu gospodarczym, które wiąże się z zaciąganiem zobowiązań bądź odpowiedzialnością finansową, małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową, aby małżonek prowadzący działalność ponosił odpowiedzialność jedynie ze swego majątku, a nie z majątku wspólnego. (Ochrona drugiego małżonka i rodziny)
• Gdy małżonkowie są w trakcie rozwodu, mogą ustanowić rozdzielność majątkowa, aby w okresie oczekiwania na wyrok rozwodowy każdy z małżonków mógł sam i na własny koszt zorganizować sobie dalsze życie. (Ochrona samodzielności finansowej każdego z małżonków)

Czy rozdzielność jest na zawsze?

Nie musi być. Każda umowa majątkowa małżeńska (przy zgodnej woli obu małżonków) może zostać zmieniona lub rozwiązana, a w razie jej rozwiązania w trakcie małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że małżonkowie postanowią inaczej.

Czy rozdzielność działa od momentu jej ustanowienia?

Tak, ale z pewnymi wyjątkami np. ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jednego z małżonków.

Jaki skutek w majątkach małżonków powoduje ustanowienie rozdzielności?

Pobrane przez każdego z małżonków wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej od daty ustanowienia rozdzielności przestają zasilać majątek wspólny, a zasilać będą majątek tego z małżonków który je uzyskuje. Ustanowienie rozdzielności powoduje też, że każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. W każdym przedmiocie wchodzącym w skład dotychczasowego majątku wspólnego każdy z małżonków nabywa udział po ½ części i od chwili ustanowienia rozdzielności małżonkowie mogą dokonać podziału majątku wspólnego.

Jakie skutki w innych sferach powoduje ustanowienie rozdzielności?

Obowiązek informowania osób trzecich o obowiązującym małżonka ustroju rozdzielności (np. przy zawieraniu umowy o kredyt, nabywaniu nieruchomości, podpisywaniu kontraktu menadżerskiego, ujawnienie przez członka zarządu spółki faktu rozdzielności w KRS-ie, poinformowanie o rozdzielności funduszy emerytalnych), gdyż małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, tylko gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.
Brak możliwości wspólnego rozliczenia podatku dochodowego przez małżonków.
Od daty ustanowienia rozdzielności – co do zasady – każdy z małżonków ponosi sam (ze swego majątku) odpowiedzialność za zaległości podatkowe powstałe po dniu ustanowienia rozdzielności.
(wymieniono przykładowo)

Czy rozdzielność wpływa na obowiązki względem dzieci, rodziny albo na dziedziczenie?

Rozdzielność dotyczy tylko sfery majątkowej w trakcie trwania małżeństwa – nie ma wpływu na obowiązki rodziców względem dzieci czy względem rodziny – małżonkowie nadal obowiązani są do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny.
Rozdzielność – inaczej niż separacja – nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie jednego małżonka po drugim.

Czy po rozdzielności podział majątku jest konieczny?

Po zawarciu umowy ustanawiającej rozdzielność możliwe jest dokonanie podziału majątku wspólnego, ale obowiązku takiego nie ma. Małżonkowie mogą pozostać współwłaścicielami po połowie we wszystkich lub niektórych przedmiotach stanowiących ich dotychczasowy majątek wspólny.
W szczególności, jeśli małżonkowie planują sprzedaż tych przedmiotów nie ma potrzeby dokonywania podziału majątku wspólnego

Jakie dokumenty potrzebne są u notariusza do ustanowienia rozdzielności?

Notariusz poprosi małżonków o okazanie ważnych dokumentów tożsamości (dowód osobisty lub paszport) każdego z małżonków oraz odpisu skróconego aktu małżeństwa (może być z daty zawarcia związku małżeńskiego), a przyszłych małżonków jedynie o okazanie ważnych dokumentów tożsamości.

Jakie są koszty ustanowienia rozdzielności?

Taksa notarialna z VAT wynosi – 492 zł, plus koszt wypisów aktu notarialnego (przy 2 stronicowym akcie koszt jednego wypisu to 14,76 zł brutto), sugeruje się zamówienie co najmniej 2 wypisów, po jednym dla każdego z małżonków.

Podsumowując

Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie oznacza końca relacji, lecz rozsądne zarządzanie finansami – dopasowane do realiów życia, działalności zawodowej czy planów osobistych. Wspólność ustawowa może niekiedy więcej komplikować niż porządkować.

Dobrze przygotowana umowa majątkowa, zawarta świadomie i w odpowiednim momencie, to forma ochrony – nie tylko majątku, ale też wzajemnego zaufania. Jeśli rozważasz takie rozwiązanie, skonsultuj się z notariuszem – to pierwszy krok do uporządkowania spraw, które rzutują na wiele aspektów życia.

__________________________________

Powiązane czynności notarialne z artykułem – sprawy rodzinne